Reflection for the Homily of Christmas Vigil Mass 

(24-12-18) By Br. David Godinho  

ख्रिस्त जयंती–नाताळ

मध्यरात्रीची मिसा

दिनांक: २४/१२/२०१८

पहिले वाचन: यशया ६२:१-५

दुसरे वाचन: प्रेषितांची कृत्ये १३:१६-१७, २२-२५

शुभवर्तमान: मत्तय १:१-२५

प्रस्तावना: 

स्वर्गामधुनी तेज उतरले, गायीच्या गव्हाणी!

मंगल ह्या समयी, गा आनंदाची गाणी!

      आजच्या ह्या शुभरात्री नाताळच्या आनंददायी उत्सवामध्ये सहभागी होण्यासाठी जमलेल्या सर्व भाविकांचे मनपूर्वक स्वागत!

      खरोखरच आजची ही रात्र पवित्र व मंगलमय आहे. कारण खुद्ध देव मानवीरूप घेऊन छोट्या बालकाच्या रुपात ह्या भूतलावर अवतरलेला आहे. आज तारणारा जन्मलेला आहे. देवाचे बाळ म्हणजे खुध्द परमेश्वराने कुमारी मरीयेच्या उदरी बेथलेहेमच्या गव्हाणीत जन्म घेतला आहे. यशया संदेष्ट्याने सांगितलेले भाकीत, - तेव्हा लोक म्हणतील, “हा आपला देव आहे आपण ज्याची वाट पाहत आहोत तो हाच. तो आपले रक्षण करावयास आळा आहे.” (यशया २५:९) – हे आज पूर्ण झाले आहे.

      आजची तिन्ही वाचने ह्या परमेश्वराच्या निस्सीम प्रेमाची महती गात आहेत. प्रवक्ता याशाया म्हणतो की, ‘तुम्हाला देवाची आवडती माणसे’ असे म्हणतील, कारण परमेश्वर तुमच्यावर प्रेम करतो. आणि ह्याच परमेश्वरी प्रेमाची घोषणा करीत आपल्या भाषणामध्ये संत पौल लोकांना सांगत आहे की, ‘दावीदाच्या वंशजातून देवाने इस्राएल लोकांचा तारणारा म्हणजेच येशू ख्रिस्ताला ह्या जगात पाठवले आहे.’ हे देवाचे अभिवचन आजच्या मंगलमय रात्री पूर्ण झाले आहे. तसेच शुभवर्तमानामध्ये आपण ऐकतो की, ह्या देवाचे नाव ‘इम्मॅन्युएल’ म्हणजे, ‘आम्हांबरोबर देव’ असे आहे.

      आजच्या ह्या प्रेममय रहस्यात सहभागी होत असताना, आपण प्रत्येकाने ख्रिस्ताच्या प्रेमाचा अनुभव घेऊन, हा अनुभव दुसऱ्यांना देण्यास, इतरांमध्ये ख्रिस्त पाहण्यास आणि इतरांसाठी ख्रिस्त होण्यास विशेष कृपा शक्ती आपणांस लाभावी म्हणून बाळ येशू चरणी मोठ्या विश्वासाने व नम्रतेने प्रार्थना करूया.

सम्यक विवरण

पहिले वाचन: यशया ६२:१-५

      आजचा हा उतारा यशया प्रवक्त्याच्या काव्यमालेतील एक कविता आहे. यशया ४२:१४ मध्ये परमेश्वर म्हणतो, “मी दीर्घकाळ मौन धरिले आहे.” तसेच ४९:१४ मध्ये सियोन म्हणते, “परमेश्वराने माझा त्याग केला आहे, तो मला विसरलेला आहे.” आणि हे दीर्घकालीन मौन परमेश्वराने जणू आजच्या वाचनात (६२:१-५) सोडलेले आहे. आणि आता सियोनमधील लोकांच्या जीवनात वैभवशाली बदल घडवून आणल्याशिवाय मी त्यांच्याशी बोलणे थांबवणार नाही असे वाचन परमेश्वर त्यांना देतो. जरी हे लोक त्यंच्या पापांद्वारे व कठोर हृदयाने परमेश्वराला क्रोधित करतात, तरीसुद्धा परमेश्वर त्यांचे रक्षण करण्यासठी आणि त्यांना पवित्र करण्यासाठी सतर्क आहे. जरी लोक, देव आणि त्याचे मार्ग सोडून गेले, तरी तो त्यांना विसरणार नाही किंवा सोडणार नाही. तो त्यांच्याशी बोलणे सुरु ठेवेल आणि अर्थपूर्ण संबोधाने त्यांना संबोधित करेल. असे ह्या उताऱ्यात सांगितलेले आहे.

दुसरे वाचन: प्रेषितांची कृत्ये १३:१६-१७, २२-२५

      संत पौलाचे भाषण ह्या उताऱ्यात आपल्याला ऐकावयास मिळते. हे भाषण त्याने यहुदी तसेच देवाचे भय बाळगणाऱ्या विदेशीय उभयतांना उद्देशून केले आहे. हे लोक उपासनेसाठी, यावेळी सभास्थानामध्ये उपस्थित होते. या भाषणाच्या पहिल्या आणि सर्वात दीर्घ भागात ख्रिस्ताच्या आगमनापर्यंतच्या प्रसंगाचे पुर्नकथन केले आहे. पहिल्या भागात देवाने इस्राएलची केलेली निवड आणि निवडलेल्या लोकंसाठी कानान देशातील राष्ट्रांचा विध्वंस ह्याचा उल्लेख केला आहे. इस्राएल लोकांच्या चांगल्या वर्तनाने हे वतन त्यांनी मिळवले असे नाही, उलट त्यांचे गैरवर्तन सहन करून देवाच्या कृपेने हे वतन त्यांना प्राप्त झाले आहे. दुसऱ्या भागात शौलाला दूर करून देवाच्या पसंतीच्या दावीदाला राजा करण्याचा उल्लेख आहे. तिसऱ्या भागात बाप्तिस्मा करणाऱ्या योहानाचा उल्लेख केलेला आहे. पश्चाताप करून बाप्तिस्मा घ्यावा असे योहानाने घोषविले. आपण मुळातच यहुदी आहोत असे मानणाऱ्या लोकांनाही परिवर्तनाची गरज असल्याचे योहानाने आपल्या घोषणेतून ध्वनित केले.तसेच ख्रिस्त हा आपल्यापेक्षा श्रेष्ठ आहे, असे सांगून त्याला दिलेले कार्य जणू त्याने पूर्णत्वास नेले.

शुभवर्तमान: मत्तय १:१-२५

मत्तयच्या शुभवर्तमानाचा मुख्य विषय आहे: येशू इस्राएलच्या लोकांसाठी केलेल्या भविष्यवाणीची पूर्तता. हे दाखविण्यासाठी मत्तय येशूची वंशावळी पासून सुरुवात करतो.

येशूची वंशावळ:

आजच्या मत्तयकृत शुभवर्तमानात येशूच्या वंशावळीचा उल्लेख केला आहे. ही वंशावळ या शुभवर्तमानाच्या सुरुवातीस आढळून येते. याचा अर्थ असा की, वंशावळ ह्या शुभवर्तमानाचा परिचय म्हणून कार्य करते. यहुदी लोकांसाठी वंशावळ खालील बाबींसाठी फार महत्वाची आहे.

१) इस्राएलचा राजा एक यहुदी असायला पाहिजे, परदेशी नव्हे. (अनुवाद १७:१५)

२) हा राजा दावीदाचा वशंज असायला पाहिजे. (२ शमुवेल ७:१२-१३)

३) जेव्हा यहुदी बॅबीलोनच्या कैदेतून परत आले, तेव्हा यां निर्वासितांनी त्यांचे मुळ यहुदी होते, हे दर्शविणे महत्त्वाचे होते आणि हे ते वंशावळीतून शोधू शकत होते. वंशावळीच्या नोंदीमध्ये नाव न मिळू शकणारे कोणीही पुरोहित म्हणून सेवा देऊ शकत नाहीत. (एज्रा २:६२)

४) तारणारा, हा दावीदच्या वंशातील असेल, असे प्रभूने भाकीत केले होते.(स्तोत्र १३२:११, यशया ११:१, यिर्मया २३:५)

तारणारा, हा दावीदाच्या वंशातील असेल केलेले भाकीत, प्रभू येशूच्या जन्माने, जो दावीद राजाच्या, तसेच अब्राहामच्या वंशातील आहे, ते आज पूर्ण झाले, हे दाखविण्यासाठी मत्तय येशूच्या वंशावळीचा समावेश आपल्या शुभवर्तमानाच्या सुरुवातीस करीत आहे.

मरीयेचे योसेफास वाग्दत्तपण:

आज आपण वाग्दात हा शब्द वापरत नाही, परंतु सोयरिक हा शब्द वापरतो. म्हणून आपण म्हणू शकतो की, मरियाची आणि योसेफशी लग्नासाठी सोयरिक किंवा मागणी झालेली होती. ही सोयरिक किंवा मागणी आजच्या सोयरिकी पेक्षा अधिक गंभीर होती. आज, कायद्यातील कोणत्याही समस्यांशिवाय सोयरिक तोडली जाते.तसेच आज सोयरिक ही कायदेशीररित्या बंधनकारक नाही. परंतु ज्यू संस्कृतीत, जेव्हा एखाद्या जोडप्याची सोयरिक होत असे, तेव्हा विवाहाच्या दिवसाआधीच, कायदेशीररित्या ते जोडपे विवाहित मानले जात असे. म्हणूनच ओवी १९ मध्ये योसेफला मरीयेचा पती म्हटलेले आहे. आणि ही सोयरिक मोडण्यासाठी योसेफने मरीयेला गपचूप सोडून देण्याचा म्हणजे, तिला घटस्फोट देण्याचा विचार केला.     

देवदूताचा संदेश:

देवदुताने स्वप्नामध्ये योसेफला दिलेल्या संदेशावरून असे दिसून येते की, देवाच्या योजनेत मरीयेच्या बालकाच्या भुमिकेविषयीच्या अनेक महत्त्वपूर्ण गोष्टींचा खुलासा केला आहे. बाळाचे नाव येशू म्हणजेच हिब्रू भाषेत ‘देव वाचवितो’ असा होतो. तसेच हे बाळ यशयाच्या भविष्यवाणीची पूर्तता करेल. आणखी महत्त्वाचे म्हणजे इमॅनुएल असेल, ‘देव आपल्याबरोबर.’ आन हेच खरे नाताळचे रहस्य  यां दिवशी आपण साजरे करतो.

बोधकथा:

एका गावात एक बाई आपल्या दोन लहान मुलांबरोबर एका छोट्याशा झोपडीत राहत होती. आपल्या ह्या मुलांना काही कमी पडू नये, किंवा कशाचीही उणीव भासू नये म्हणून ती दिवस-रात्र काबाडकष्ट करत असे. जरी आर्थिक परिस्थिती अतिशय बिकट असली तरी, तिने अन्न, कपडे आणि इतर कोणत्याही मुलभूत वस्तूंची कमतरता भासू दिली नाही. ह्या शारिरीक गोष्टींची काळजी घेताना, आध्यात्मिक गोष्टीकडे दुर्लक्ष केले नाही. चांगल्या ख्रिस्ती मूल्यांनी तिने त्यांचे संगोपन केले होते.

नाताळच्या सणानिमित्त आपल्या मुलांनी काहीतरी खरेदी करावी मुलांनी काहीतरी स्वतःसाठी खरेदी करावी म्हणून तिने काही पैसे साठवून ठेवले होते. एके संध्याकाळी ते पैसे त्या दोघा मुलांना देत म्हणाली, “थोड्या दिवसात आपण नाताळचा सण साजरा करणार आहोत, आणि म्हणून हे पैसे घेऊन तुम्ही बाजारात जा, व तुमच्यासाठी काही खरेदी करा.” हे ऐकून दोन्ही मुल खूप खुश झाली व त्या संध्याकाळी बाजाराच्या दिशेने जाऊ लागली. वाटेत त्यांना एक गरीब माय-लेक भिक मागताना दिसली. ह्या मुलीच्या अंगावरचे कपडे खूप जुने, खराब व फाटके होते. हे दृश्य पाहून ह्या दोन्ही मुलांना त्यांची द्या आली व जवळच असलेल्या कपड्याच्या दुकानावर जेथे ते स्वतःसाठी काही कपडे खरेदी करणार होते तिकडे जाऊन, दुसरा तिसरा विचार न करता त्यांनी एक सुंदर असा ड्रेस तिच्यासाठी खरेदी केला तिला दिला. जेव्हा त्या मुलीने तो ड्रेस घेतला, तेव्हा तिचा आनंद गगनात मावेनासा झाला.

आता ह्या मुलांजवळ काहीच पैसे शिल्लक राहिले नव्हते, परंतु त्या मुलीच्या आनंदाने त्यांचाही आनंद द्विगुणीत झाला होता. जेव्हा ते रिकामी हाताने घरी आले ते पाहून आईला खूप राग आला व ती त्यांना खूप काही बोलली, शांत झाल्यावर घडलेली सर्व वस्तुस्थिती मुलांनी आईला सांगितली. व ते पुढे म्हणाले, आई तू आम्हाला आज पर्यंत कशाचीही उणीव भासू दिली नाहीस, परंतु त्या मुलीला आमच्यापेक्षा जास्त त्या ड्रेसची गरज होती. खरा नाताळचा आनंद आम्हाला तिच्या आनंदात पाहायला मिळाला.

मनन चिंतन:

      आज आपण ह्या मध्यरात्री ख्रिस्तजयंती किंवा नाताळचा सण साजरा करण्यास किंबहुना, ‘देवशब्द’ मानव झाला, हे रहस्य साजर करण्यासाठी मोठ्या विश्वासाने व श्रद्धेने येथे एकत्र जमलेलो आहोत. आज सर्वत्र आनंदी आनंद पसरलेला आहे, म्हणून मला एका कवितेतील ओवी आठवते, “आनंदाचे डोही आनंद तरंग.”

      जो जगाचा तारणारा आहे, त्याने गव्हाणीत जन्म घेतला, तो गरीब झाला जेणेकरून आपण श्रीमंत बनू. संत अथानासियुस म्हणतात, “तो मानव झाला, यासाठी की, मानवाने देवासारखे व्हावे.” हिप्पोचे संत आगुस्तीन म्हणतात,“देवाने आपल्याकडून काहीही स्विकारून स्वतःला आमचे कर्जदार बनवले नाही, परंतु आम्हाला महान आशीर्वादाचे आश्वासने दिले आहे आणि जणूकाही तो आपला कर्जदार बनला आहे.” आणि हे आश्वासन बाळ येशूच्या आगमनाने आज पूर्ण झाले आहे.

      २००० वर्षापूर्वी ख्रिस्त ह्या जगात येऊन देवाच्या निस्सीम प्रेमाचा अनुभव त्याने आपल्याला दिलेला आहे. आज ह्या प्रेमाचा अनुभव दुसऱ्यांना देण्यास देऊळमाता आपणांस आमंत्रण करत आहे. ख्रिसमस किंवा नाताळ हा देवाचा जगात येणारा एक आनंदोत्सव आहे. आजची खरी समस्या अशी आहे की, आपण खऱ्याखुऱ्या देवाच्या येण्यासाठी थांबलेलो आहोत. ख्रिस्ताचं जगात येणं आपण साजरा करतो, परंतु अजून आपल्या हृदयात आपण त्याचं स्वागत केलेल नाही. होय, तो जगात आला आहे आणि आपल्यामध्ये वस्ती करत आहे, पण दुर्दैवाची गोष्ट अशी की, आपण त्याला ओळखण्यास नाकारत आहे आणि म्हणून त्याचे स्वागत करण्यात अयशस्वी झालो आहोत. कारण आपण माणुसकी विसरलेलो आहोत.

      गरीब कुटुंबात वअत्यंत गरीबीच्या वातावरणात जन्म घेऊन, जणू येशू आपल्याला तो कुठे वस्ती करतो हे सांगत आहे. तो वैभवशाली ठिकाणी राहत नाही, तर तो गरीब, खाली पडलेल्या, आजारी, भुकेलेल्या, थंडीत गारठलेल्यामध्ये, पीडित आणि ज्यांच्यावर आपण प्रेम करत नाही अशा ठिकाणी वास करत आहे. आज आपण पाहतो की, माणूस समाजापासून दुरावत आहे. त्याने दुसऱ्या माणसापासून स्वतःला अलिप्त ठेवले आहे. या गोष्टीचे आज मनन-चिंतन करणे फार गरजेचे आहे.

      या नाताळच्या उत्सवांमध्ये, थोडा वेळ थांबून, आपल्या सभोवताली असलेल्या त्या बाळ येशूला ओळखण्याचा प्रयत्न करूया. तो आपल्या जीवनात प्रत्येक व्यक्तीमध्ये, प्रत्येक प्रसंगामधून व यातनांमधून येत असतो. ज्यांच्या आयुष्यात आनंद आणि शांती नाही, अशा लोकांमध्येसुध्दा त्याला ओळखण्याचा प्रयत्न करूया.आपणही येशूप्रमाणेच आपल्या सभोवतालच्या लोकांना भेटण्यासाठी त्यांचे सांत्वन करण्यासाठी आपल्या आरामाच्या दुनियेतून खाली येणे गरजेचे आहे. तेव्हाच आपण खऱ्याअर्थाने नाताळचे रहस्य साजरे करू शकू.

      एका कवितेतील काही ओवी मला आठवतात त्या अशा आहेत:

“शोधिसी मानवा राऊळी मंदिरी, नांदतो देव हा अपुल्या अंतरी!”

      खरोखर ही ओवी आपल्याला मानवाच्या अंतःकरणात नांदणाऱ्या देवाची ओळख करून देत आहे. मानव देवाच्या दर्शनासाठी स्वर्गाकडे दृष्टी लावून बसला होता. त्याला मानवामध्येच देव बघायला शिकविण्यासाठी प्रभू ख्रिस्तानं अठाराविश्र्वे दारिद्र्यात, गुराच्या गोठयामध्ये, गरीब आईबापाच्या पोटी मानवरुपात जन्म घेतला. परंतु दुर्दैवाची गोष्ट अशी की, त्या मानवरूपातील ख्रिस्ताची आम्ही निर्जीव मूर्ती केली आणि त्याची आम्ही पूजा करायला लागलो. मात्र मानवामध्ये सामावलेल्या जीवंत देवाला आम्ही विसरलो. परमात्मा खऱ्या अर्थाने जर कुठे असेल, तर तो दीनदलितांच्या रूपामध्ये आहे. तो दुःखितांच्या अश्रूमध्ये आहे. तो आपल्या अगदी शेजारी आहे. परंतु आपल्याला अशी शिकवण मिळाली आहे की, तो कुठेतरी निर्जीव वस्तूमध्ये दडलेला आहे. तो कुठेतरी मंदिरात निवास करीत आहे. तो कुठेतरी दूर स्वर्गात आहे. हा मुर्तीमधला देव, मंदिरातला देव, स्वर्गातला देव शोधण्याच्या कामात माणूस एवढा गुंतला आहे की, तो माणसातल्या देवाला पूर्णपणे विसरला आहे. तो माणुसकी विसरला आहे. आणि म्हणूनच मानवातील माणुसकी जगविण्यासाठी प्रभू येशूने मानवाच्या रुपात ह्या जगात जन्म घेतला आहे. पोप फ्रान्सिस सांगतात ख्रिस्ताला पेटी मध्ये बंद करून ठेऊ नका तर त्याला बाहेर काढा व इतरांना द्या.

      कोलकत्त्याच्या संत मदर तेरेजा म्हणतात, “आपण नाताळच्या वेळी येशूचे ख्रिस्ताचे स्वागत आमच्या हृदयातील थंडगार गव्हाणीमध्ये नव्हे, तर प्रेमाने आणि नम्रतेने भरलेल्या हृदयात, जे शुद्ध, अत्यंत पवित्रआणि जेथे एकमेकांबद्दल उबदार प्रेम-भावना आहे, तेथे करायला हवे.” दीनांत, अनाथात, आणि दुखःत असलेल्या लोकांत ख्रिस्त पाहण्यास ह्या नाताळच्या दिवशी आपणांस कृपा व सामर्थ्य लाभावी म्हणून काही वेळ शांत राहून त्या गव्हाणीतील ख्रिस्ताकडे दयेची प्रार्थना करूया.

विश्वासू लोकांच्या प्रार्थना:

प्रतिसाद: हे बाळ येशू, आमची प्रार्थना ऐक.

१) अखिल ख्रिस्त सभेची काळजी घेणारे आपले पोप फ्रान्सिस, सर्व बिशप्स, धर्मगुरू आणि व्रतस्थ बंधू-भगिनींनी गव्हाणीतील बाळ येशूची सुवार्ता आपल्या सेवाभावी कार्याद्वारे इतरांपर्यंत पोहचविण्यासाठी प्रभूने त्यांना सहाय्य करावे म्हणून प्रार्थना करूया. 

२) आपल्या देशाचा कारभार पाहणाऱ्यांना समाज्याच्या कल्याणासाठी व विकासासाठी झटण्यास आणि विशेषकरून चांगला निर्णय घेण्यास प्रेरणा मिळावी म्हणून आपण प्रार्थना करूया.

३) आमच्या उद्धारासाठी ख्रिस्त ज्याप्रमाणे स्वतः नम्र होऊन मानव झाला. त्याचप्रमाणे आम्ही सुध्दा नम्र व उधार होऊन गरजवंतांना मदतीचा हात देण्यास सतत तयार राहायला लागणारी कृपा बाळ येशूचरणी मागुया.

३) प्रत्येक ख्रिस्ती व्यक्तीने एकमेकाच्या सुख-दुःखात सहभागी होऊन एकमेकांस सहाय्य करावे व गव्हाणीतील येशू बाळाचा प्रेमाचा, दयेचा आणि क्षमेचा संदेश आपल्या आचरणात आणावा म्हणून प्रार्थना करूया.

४) आज जे तरुण-तरुणी नोकरीच्या शोधात आहेत, जे साथीदाराच्या शोधात आहेत त्यांच्या मनोकामना बाळ येशूने पूर्ण कराव्यात व जे लग्नाची किंवा दीक्षाविधी स्विकारण्यासाठी तयारी करीत आहेत अशांवर प्रभूने आपल्या पवित्र आत्म्यचा वर्षाव करावा म्हणून प्रभूचरणी प्रार्थना करूया. 

५) आपल्या धर्मग्रामातील प्रत्येक व्यक्तीला नाताळ निमित्ताने विशेष आशीर्वाद मिळावा; आमच्या प्रत्येकाच्या जीवनात खऱ्या अर्थाने ख्रिस्ताने जन्म घ्यावा म्हणून विशेष प्रार्थना करुया.  

६) थोडा वेळ शांत राहून आपल्या सामाजिक व वैयक्तिक मागण्या बाळ येशूचरणी ठेवूया.