Reflection for the Feast of Most Holy Trinity by
Leon D`Britto.

पवित्र त्रैक्याचा सण

दिनांक: ३१/०५/२०१५

पहिले वाचन: अनुवाद ४:३२-३४, ३९-४०

दुसरे वाचन: रोमकरांस पत्र ८:१४-१७

शुभवर्तमान: मत्तय २८:१६-२०

पवित्र त्रैक्य: आदर्श कुटुंबाचे प्रतिक

प्रस्तावना 

आज आपण पवित्र त्रैक्याचा सण साजरा करत आहोत. अतिपवित्र त्रैक्याचे रहस्य हे ख्रिस्ती श्रद्धेचे आणि जीवनाचे मुलभूत रहस्य आहे.

आजच्या पहिल्या वाचनात मोशे ‘परमेश्वर हाच खरा देव आहे व सुखी समृद्धीत राहण्यासाठी त्याच्या आज्ञेचे पालन करा’ असे म्हणतो तर दुसऱ्या वचनात संत पौल पवित्र आत्म्याचे महत्व पटवून देत आहे. शुभवर्तमानात पिता, पुत्र व पवित्र आत्म्याच्या नावाने बाप्तिस्मा देण्याच्या आज्ञेद्वारे आपल्या जीवनातील पवित्र त्रैक्याचे महत्व येथे पटवून सांगण्यात आले आहे.

अगदी प्रारंभापासून पवित्र त्रैक्याचे रहस्य हे ख्रिस्तसभेच्या जिवंत श्रद्धेचा मुलभूत घटक आहे. स्नानसंस्काराच्या श्रद्धेत, धर्मप्रचारात, धर्मशिक्षणात आणि प्रार्थनेत त्याचे अस्तित्व आपल्याला जाणवत असते. उपासनेतही ह्या रहस्याचा समावेश आहे. ह्या रहस्याद्वारेच प्रभू येशु ख्रिस्ताची कृपा, परमेश्वर पित्याचे प्रेम आणि पवित्र आत्म्याचा सहवास आपणाबरोबर असतो व हाच पवित्र त्रैक्याचा सहवास आपणाबरोबर सदा असावा म्हणून ह्या मिस्साबलिदानात प्रार्थना करूया.

सम्यक विवरण

पवित्र त्रैक्य हे खऱ्या अर्थाने श्रद्धेचे रहस्य आहे. हे असे रहस्य आहे, की ते देवाने प्रकट केल्याशिवाय आपणास उलगडणार नाही. परमेश्वराने ह्या त्रैक्याच्या रहस्याचे ठसे त्याच्या निर्मितीच्या कार्यावर आणि जुन्या करारातील प्रकटीकरणावर उमटविले आहेत. तरीही त्रैक्याचे रहस्य मानवी विवेकाला पूर्णपणे उलगडणारे असे नाही. देवाचा पुत्र आणि पवित्र आत्मा ह्या जगात येण्यापूर्वी इस्रायल लोकांनाही ते उलगडलेले नव्हते.

त्रैक्याचे प्रकटीकरण

पुत्राने पित्याला प्रकट केले : येशूने जेव्हा देवाला “पिता” ह्या नावाने संबोधले, हे यापूर्वी कधी ऐकले वा वापरले गेले नव्हते. तो केवळ निर्माणकर्ता ह्या नात्यानेच पिता नव्हे तर अनंतकालीन पुत्राचे युगानयुगे पित्याशी आणि पित्याचे त्याच्या एकमेव पुत्राशी जे नाते आहे त्या अर्थाने त्याने “पिता” संबोधले. पित्याविना पुत्राला कोणी ओळखत नाही आणि पुत्राविना पित्याला; ज्या कुणाला पुत्र पित्याची ओळख करून देऊ इच्छितो त्याविना पित्याला कोणी ओळखत नाही. ह्या कारणास्तव प्रेषितांनी येशू हा ‘शब्द’ असल्याची साक्ष दिली. प्रारंभी शब्द होता आणि शब्द देवासह होता आणि शब्द देव होता आणि तो शब्द अदृश्य देवाची प्रतिमा होती. तो देवाच्या ऐश्वर्याची प्रतिमा आणि त्याचे प्रतिबिंब आहे.

पवित्र आत्मा पिता व पुत्र ह्यांस प्रकट करतो: आपल्या दुःसहनापुर्वी येशूने दुसरा ‘कैवारी’ म्हणजेच ‘पवित्र आत्मा’ पाठविण्याचे अभिवचन दिले होते. निर्मितीपासून पिता आणि पुत्रासह कार्य करीत असलेला आणि संदेष्ट्याद्वारे जो बोलला आहे तो पवित्र आत्मा आता प्रेषितांमध्ये आणि प्रेषितांसह राहणार होता. हा पवित्र आत्मा म्हणजे पिता आणि पुत्र ह्यांच्यासह असलेली त्रैक्यातली तिसरी व्यक्ती होय. येशू वैभवाने परतल्यानंतर पवित्र आत्म्यास पाठविले गेले, त्यामुळे पवित्र त्रैक्याचे रहस्य पूर्ण प्रकट झाले.

पवित्र त्रैक्याची रचना: पवित्र त्रैक्याच्या रहस्याची मांडणी करण्यासाठी ख्रिस्तसभेने तत्कालीन तत्वज्ञानातील भाषेचा वापर केला. उदा. स्वभाव, तत्व, व्यक्ती, सबंध, नाते इ. हे करीत असताना तिने श्रद्धेला मानवी ज्ञानापेक्षा कमी लेखले नाही, तर ह्या शब्दप्रयोगाला नवा अदभूतपूर्व अर्थ दिला. तेव्हापासून हे शब्द ह्या अवर्णनीय रहस्याचे वर्णन करण्यासाठी वापरण्यात येऊ लागले.

पवित्र त्रैक्याचे सत्य: त्रैक्य एक आहे. आपण तीन देव म्हणत नाही तीन व्यक्ती मिळून एकच देव आहे असे म्हणतो. हे त्रैक्य म्हणजे एकच स्वभाव असलेला देव! ह्या दैवी व्यक्तीत देव विभागलेला नाही, तर प्रत्येक व्यक्ती पूर्ण देव आहे. पिता जसा आहे तसा पुत्र आहे, पुत्र जसा आहे तसा पिता आहे आणि पिता, पुत्र जसा आहे तसा पवित्र आत्मा आहे.  असे तिघे मिळून एकच देव आहे.

त्रैक्यातील तिन्ही व्यक्ती एकमेकांपासून वेगळ्या आहेत. परमेश्वर एकच आहे परंतु एकटा नाही. ह्या तीन परस्पर सबंधित व्यक्ती असूनही एकच देव किंवा एकच स्वभाव आहे. ह्या ऐक्यामुळे पिता पूर्णपणे पुत्रामध्ये आणि पवित्र आत्म्यात आहे. पुत्रही पूर्णपणे पित्यामध्ये व पवित्र आत्म्यात आहे.

बोधकथा

संत अगुस्तीन पवित्र त्रैक्याचे रहस्य समजण्याचा प्रयत्न करत होते व ह्या रहस्यावर एकांतात विचार करण्यासाठी एक दिवस समुद्रकिनारी फेरफटका मारत होते. किनाऱ्यावर चालत असताना त्याला एक मुलगा किनाऱ्यावर खेळत असताना दिसला. तो काय करत आहे हे पाहण्यासाठी संत अगुस्तीन त्या मुलाजवळ गेले. त्या मुलाने किनाऱ्यावर एक छोटासा खड्डा केला होता व तो पाण्यापाशी जाऊन आपल्या ओंजळीत समुद्राचे पाणी घेत होता व ते पाणी त्याने केलेल्या खड्ड्यात ओतत होता. हे पाहिल्यावर संत अगस्तीन त्या मुलाला म्हणाला, ‘तू काय करत आहेस?’ तेव्हा तो मुलगा म्हणाला की, ‘मला संपूर्ण समुद्र ह्या खड्ड्यात रिकामा करायचा आहे.’ हे ऐकून संत अगुस्तीन स्मितहास्य देत म्हणाले, ‘ते कस काय शक्य आहे? एवढा मोठा अथांग सागर ह्या छोट्याश्या खड्यात रिकामा करणे अशक्य आहे.’ तेव्हा तो मुलगा म्हणाला, जर तुम्हाला वाटत असेल की, आपल्या बुद्धीसामर्थ्यापलीकडील हे पवित्र त्रैक्याचे रहस्य तुम्ही समजू शकता तर मी का नाही ह्या खड्ड्यात समुद्र रिकामा करू शकणार?’ एवढे म्हणून ते बाळ तिथून अदृश्य झालं, तेव्हा पवित्र त्रैक्याचे संपूर्ण रहस्य आपल्या बुद्धिचातुर्यापलीकडीचे आहे हे संत अगुस्तीनला समजले.

मनन-चिंतन

संत अगुस्तीनप्रमाणे कदाचित आपल्यालासुद्धा पवित्र आत्म्याचे रहस्य कसे आहे हे समजणार नाही परंतु आपण ते काय आहे ह्यावर विचार विनिमय करू शकतो. मनात प्रश्न येतो कि, देवाने हे पवित्र त्रैक्याचे रहस्य आपल्याला का दिले? कदाचित त्याचे कारण हे असू शकते: देवाने आपल्याला त्याच्या प्रतीरुपात निर्माण केले आहे. ह्या पवित्र त्रैक्याच्या रहस्याद्वारे जेवढे आपण देवाला समजू शकू तेवढे जास्त आपण आपल्या स्वत:ला समजू शकू. कारण प्रत्येक सर्व-साधारण माणूस हा आपल्या देवासारखा होण्याचा प्रयत्न करत असतो. जे भक्त रागवणाऱ्या व शिक्षा देणाऱ्या देवास भजतात ते सुद्धा लवकर शिक्षा करतात, जे प्रेमळ देवाला भजतात ते आपल्या जीवनातून प्रेम देतात, जे न्यायी देवाला भजतात त्यांच्यासाठी न्याय मिळणे व मिळवून देणे महत्वाचे असते. जसा देव तसे त्याचे भक्त. असे असेल तर आपल्या सर्वांच्या मनात एक प्रश्न यायला हवा की, ‘हे पवित्र त्रैक्याचे रहस्य आपल्याला आपल्या देवाबद्दल तसेच आपणाबद्दल काय सांगत आहे?

पवित्र त्रैक्याच्या रहस्यातून आपल्याला समजते की, आपला देव हा एकांतात राहत नाही तर तो एकत्र राहतो. व आपल्याला सुद्धा एकांकी जगापासून दूर न राहता आपल्या समाजात राहण्यास सांगतो. पवित्र त्रैक्यातील ऐक्य, समतोल, प्रीतीबंधुत्व अतुलनीय आहे. हे पवित्र त्रैक्य एक आदर्श कुटुंबाचे प्रतिक आहे. एक उत्तम कुटुंब कसं असावं ह्याचा आदर्श पवित्र त्रैक्य आपणासमोर ठेवत आहे.

खऱ्या प्रेमासाठी तिघांची गरज असते व हे खरे प्रेम कुटुंबात आढळते. कुटुंबात आई वडील व बाळ असे तिघे असतात. आपला देव आपल्याला आपल्या जीवनातील कुटुंबाचे महत्व दाखवत आहे. पिता, पुत्र व पवित्र आत्मा एकमेकांत समन्वय राखून आपले कार्य व्यवस्थीत पार पाडतात. आपल्या देवाचे उदाहरण समोर ठेऊन आपण आपल्या कुटुंबात समन्वय राखणे गरजेचे आहे. कुटुंबात प्रत्येकाने स्वतःचे स्थान जाणून घेऊन आपल्यावर असलेल्या जबाबदारीचे निरंतर पालन करणे गरजेचे आहे.

आपल्याला देवाने त्याच्या प्रतीरुपात बनवलेले आहे. जसे देवाचे खरे देवपण त्रैक्यात दिसून येते तसेच आपले खरे मानवी रूप त्रैक्यात दडलेले आहे. जेव्हा एखादा माणूस पृथ्वीवरील आपल्या इतर बांधवांशी व देवाशी नाते जोडतो तेव्हा देव, माणूस व त्याचे इतर बांधव ह्यामध्ये त्रैक्यात त्याचे खरे मानवी रूप दिसून येते. त्रैक्याचे जीवन हे परीपुर्णतेचे जीवन आहे, हे परीपुर्णतेचे जीवन जगण्यासाठी जीवनात आपल्या प्रत्येकाला देवाची व आपल्या इतर बांधवांची गरज आहे. पवित्र त्रैक्याचा हा आदर्श समोर ठेवून आपणसुद्धा आपले देवाबरोबर व आपल्या बांधवांबरोबर असलेले नाते दृढ करूया व खऱ्या जीवनाचा आस्वाद घेऊया.

विश्वासू लोकांच्या प्रार्थंना

प्रतिसाद: हे पवित्र त्रैक्या आम्हांला आमच्या कुटुंबातील व समाजातील एकरूपता वाढविण्यास मदत कर.

1. ख्रिस्तसभेचे अधिकारी पोप महाशय, सर्व बिशप, धर्मगुरू व व्रतस्त बंधू भगिनी जे ख्रिस्ताच्या मळ्यात कार्यरत आहेत, त्यांची त्रैक्यावरील श्रद्धा बळकट असावी व इतरांनाही त्याच श्रद्धेत दृढ असण्यास त्यांनी योग्य ते मार्गदर्शन करावे म्हणून आपण प्रार्थना करूया.

2.  आज पवित्र त्रैक्याचा सण साजरा करत असताना त्यांच्यातील समन्वयातून आपण प्रेरणा घेऊन आपल्या कुटुंबात, धर्मग्रामात व समाजात समन्वय राखून सुखा-समाधानाने आपल्याला जगता यावे म्हणून आपण प्रार्थना करूया.

3. ख्रिस्ती ह्या नात्याने जी श्रद्धा आम्हाला मिळाली आहे ती श्रद्धा अधिक दृढ करण्यास आम्हाला कृपा मिळावी व हीच श्रद्धा आम्हाला दुसऱ्यांना देता यावी म्हणून आपण प्रार्थना करूया.

4. लवकरच मुले नवीन शैक्षणिक वर्षाला सुरवात करणार आहेत. ह्या नवीन वर्षात अधिक जोमाने अभ्यास करून त्यांना त्यांचा सर्वांगीन विकास करता यावा म्हणून आपण प्रार्थना करूया.

थोडा वेळ शांत राहून आपण आपल्या वैयक्तिक कौटुंबिक व सामाजिक गरजा प्रभूचरणी मांडूया.

                आपणा सर्वास पवित्र त्रेक्याच्या सणाच्या हार्दिक शुभेच्छा!