Reflections for the homily on Good Friday (03/04/2015) By Dominic Brahmane

उत्तम शुक्रवार

दिनांक: ०३/०४/२०१५.

पहिले वाचन: यशया. ५२:१३-५३:१२.

दुसरे वाचन: इब्री लोकांस पत्र ४:१४-१६; ५:७-९.

शुभवर्तमान: योहान. १८:१-१९:४२.

“आमच्या पापासाठी त्याने दु:खभार वाहिला”.

प्रस्तावना:

ख्रिस्तसभा आजचा दिवस ‘उत्तम शुक्रवार’ म्हणून पाळते. येशूच्या मरणप्राय यातनांचे व मरणाचे आज स्मरण केले जाते. येशू खरोखर त्याच्या मरणाद्वारे आपल्यासाठी दैवी कृपेचा झरा बनला आहे.

     आजच्या पहिल्या वाचनात परमेश्वराने यशयाद्वारे केलेली भविष्यवाणी ऐकावयास मिळते की, मानवाच्या पापांसाठी देवाचा सेवक दु:ख सहन करील, त्याच्या जखमांद्वारे आपण पापबंधानांतून सोडविले जाऊ. इब्री लोकांस पाठविलेले पत्र या आजच्या दुसऱ्या वाचनात, येशूने त्याच्या मोहांवर विजय मिळवून आम्हांसाठी आमच्या भावना, दु:ख जाणणारा असा मुख्य याजक बनला आहे, असे सांगतो. तर शुभवर्तमानात येशूचे दु:खसहन व मरण याविषयी आपण ऐकणार आहोत.

येशूच्या क्रूसावरील मरणाद्वारे आपली पापे धुतली गेली आहेत. आपण या ख्रिस्ताच्या दु:खसहनात सहभागी होत असता आपल्या पापांची क्षमा मागून त्यासाठी पश्च्याताप करूया.

सम्यक विवरण:

पहिले वाचन. यशया. ५२:१३-५३:१२.

     या वाचनातील देवाचा सेवक म्हणजे येशू ख्रिस्त हे गहनदृष्ट्या मांडण्यात आले आहे. यशया संदेष्टा येशूच्या कितीतरी शतके अगोदर राहून गेला, तरीही त्यास येशूच्या मरणप्राय दु:खसहनाबद्दल ज्ञान कसे झाले असावे? हे सर्व त्याने ईश्वराच्या पवित्र आत्म्याने प्रेरित होऊन लिहिले असावे, यात तिळमात्र शंका नाही. यशया पुस्तकाच्या दुसऱ्या भागातील हे सेवकगीत ‘यहुदीय-ख्रिस्ती’ धर्मविश्वासापैकी एक होय.

     ख्रिस्ती धर्मियांना हा उतारा येशू ख्रिस्ताच्या दु:खसहनाशी समर्पक असा मानला जातो; परंतु ह्या उताऱ्यातील दुखावलेला सेवक हा इस्रायलचे प्रतिक आहे. हा परिच्छेद नम्रतेचे एक सोदाहरण आहे, ज्यामध्ये दयनीय सेवकाचे दु:खाकडे पाहण्याचे सकारात्मक रूप दर्शविले जाते. बायबलमधील इतिहास पाहता आपणास समजते की, दु:ख, वेदना म्हणजे देवाकडून पापांबद्दल मिळालेली शिक्षा. हिच समजुत किंवा कल्पना ख्रिस्ती समाजाची येशूच्या दु:खसहनापुर्वी होती. येशूच्या पुनरुत्थानानंतर बदलली यात संदेह नाही.

     यशया ५२:१३-१५. महत्वाचा मुद्दा म्हणजे यातील दु:खनिहाय, अपमानित यातना त्या सेवकाच्या गौरवाचे कारण बनते. हे दृश्य सर्व राष्ट्रांतील राजे, राष्ट्रे यांच्या निगराणीखाली पार पडले यावरून आपण येथे निष्कर्ष काढू शकतो की, यातना सहन करणारा सेवक हा इस्रायलचा प्रतिनिधीत्व करणारा होता. इस्रायली लोकांवर इतर राष्ट्रांचे अधिपत्य होते.

     यशयातील अध्याय ५३. हा सर्व राज्यांचे व राष्ट्रांचे या सेवकाप्रती असणारे आश्चर्य व्यक्त करतो. त्यांच्यासाठी ‘त्याने आपल्या पापांचा भार स्वत:वर घेतला, आपल्या दुःखाचे ओझे त्याने सहन केले’(५३:४) हे एक विस्मयबोधित किंवा त्यांच्या मनात खळबळ माजवणारे होते. त्या सेवकाने कुठलेही पाप केले नव्हते, तरी त्याची गणना नंतर दृष्ट व्यक्तींबरोबर केली गेली. परंतु वास्तविकता हिच होती की, त्याने त्याचे जीवन इतरांच्या जारकर्मांसाठी (पापांसाठी) समर्पित केले.

दुसरे वाचन. इब्री लोकांस पत्र ४:१४-१६; ५:७-९.

            या परिच्छेदात लेखकाची वैशिष्ट्यपुर्ण केलेल्या लेखनाची मार्मिक शैली लक्षात येते. या उताऱ्याचा विशेष पैलू म्हणजे येशू एक अतिश्रेष्ठ मुख्य याजक, त्यानुसार मुख्य याजकाची असणारी महत्वाची कर्तव्ये व इतर याजकांशी केलेली तुलना येथे वाचण्यास मिळते. येशू मुख्य याजक या नात्याने मानव आणि देव यांतील मध्यस्थी करणारा देवाचा प्रतिनिधी होता. येशूची मानवाबरोबर असलेली ओळख ही रहस्यमय आहे. तो एका साधारण मनुष्याप्रमाणे सर्व दैनंदिन मानवी अनुभवांस सामोरा गेला. तो सर्वदृष्ट्या आपल्याप्रमाणेच होता, परंतु पापावर त्याने वर्चस्व गाजवून तो पापाविरहीत (पापांपासून अलिप्त) राहिला(४.१५). याद्वारे येशूने देवाबद्दलची नवीन ओळख आपणाला घालून दिली. 

१. देवाला आपल्या मानवी भावना समजतात, त्यामुळेच तो आपल्या दु:खात आपल्याबरोबर सामील होतो.

२. देव हा दयामयी परमेश्वर आहे. आपल्या पापांची तो गणती करत नाही, तर त्याबद्दल क्षमा करतो. 

३. देव आपला मदतगार आहे. आपल्या कठीण समयी तो आपल्याला सदैव साथ देत असतो.

शुभवर्तमान. योहान.१८:१-१९:४२.

     गेथशेमनी बागेत येशूला केलेली अटक: येथे घडलेल्या विशेष बाबींवर आपण नजर टाकूया आणि येशूचे जीवनावश्यक पैलू पडताळून पाहूया..

१)     येशूचे धैर्य

ज्याविषयी येशूला धरून देण्यात आले तेव्हा ‘पौर्णिमा’ होती, तरीही त्याचे मारेकरी दिवाबत्ती घेऊन येशूचा शोध करावयास आले; कारण त्यांस वाटले असावे की, येशू भयाने लपून बसला असावा व त्यांना येशुसाठी झाडा-झुडूपांमध्ये शोधावे लागेल आणि त्यावेळी त्यांना त्यांच्या दिवाबत्तीचा उपयोग होईल. येशूने स्वत: पाऊल पुढे टाकत स्वत:ला धरून नेण्यासाठी आलेल्यांकडे ‘तुम्ही ज्याला शोधात आहात तो मीच आहे’ असे म्हणत सोपविले. कारण हे सर्व करत असता त्याच्या पित्याची आज्ञा पाळीत होता, तसेच त्याच्याविषयी लिहिला गेलेला शास्त्रलेख पूर्णत्वास यावा. 

२) येशूचा अधिकार

येशू कितीतरी शेकडो व्यंक्तीसमोर एकटा उभा होता. तरीही त्यांच्या नजरा येशूला डोळे भिडवून बघण्यास असमर्थ होत्या. येशूचा देवाकडून अधिकार त्याला त्याच्या एकांतातही अधिक शक्तिशाली बनवत होता.

 ३) येशूने स्व-खुशीने मरण पत्करले.

येशू इतक्या बघ्यांसमोरून निघून गेला असता तरी त्याला कोणी ओळखले नसते, परंतु त्याने स्वत:ची ओळख त्यांना करवून देऊन स्व-मरण स्वीकारले.

४)  येशूचे संरक्षानात्मक प्रेम

‘ज्याला तुम्ही शोधात आहात तो मीच, मला पकडा व इतरांना त्यांच्या मार्गे जाऊ द्या’ असे म्हणत येशूने मानवाचे दु:ख स्वत:वर घेतले हे स्पष्ट होते. हे दु:ख त्याने मानवपर मैत्रीखातर सहन केले. गेथशेमनी बागेत येशूच्या शिष्यांनी प्रेममय संरक्षण अनुभवले. 

५) येशूचा आज्ञाधारकपणा

‘शक्य असेल तर हा प्याला मजपासून टळून जावो, परंतु माझ्या नव्हे तर तुझ्या इच्छेप्रमाणे व्हावे’.  येशूने सर्व काही त्याच्या पित्याच्या इच्छेखातर व्हावे म्हणून हे सर्व केले. मरेपर्यंत तो आज्ञाधारक राहिला.

 ६) येशूचे क्रूसावरील मरण

क्रूसावरील हे अतिशय घृणास्पद, निर्भत्सनात्मक आणि हीन दर्जाची शिक्षा होती. मूळतः ही पद्धत ‘पर्शियन’ लोकांनी उदयास आणली होती. ‘पर्शियन’ लोक ही क्रुसावर मारण्याची शिक्षा वापरत; कारण जमीन किंवा धरती ते अतिपवित्र मानत आणि त्यामुळे दृष्ट माणसांना जमिनीवर मारणे त्यांच्यासाठी अपावित्र्याचे लक्षण होते.

 पर्शियन लोकांकडून ती ‘कार्तेजियन्स’ नावाच्या धर्मसमुहाने आत्मसात केली; आणि रोमकरांनी ‘कार्तेजियन्स’ धर्मसमुहाकडून ही कृसपर मरणाची पद्धत शिकून ती त्यांच्या देशात चालू ठेवली आहे. ही शिक्षा फक्त अतिदृष्ट गुन्हेगाराला तसेच निकृष्ट दर्जाच्या दासाला दिली जात होती.

बोधकथा:

न्यूयॉर्कमधील एका चर्चला ‘Lamb of God’(देवाचे कोंकरू) असे नाव देण्यात आले आहे. एका यात्रेकरुने या नावामागचा इतिहास तेथील धर्मगुरूला विचारला. त्या धर्मगुरुनी सांगितले की, जेंव्हा चर्च बांधणीचे काम चालू होते, तेंव्हा त्याकाळचे धर्मगुरू ज्यांच्या निगराणीखाली हे काम चालू होते, त्यांना एक अपघात झाला. तो म्हणजे असा की, ते चर्चची पाहणी करत असता तिसऱ्या मजल्यावरून त्यांचा पाय घसरून ते खाली पडले. सर्व बघ्यांनी त्यांची जिवंत असण्याची आशा सोडली होती; परंतु इतक्या उंचावरून पडून देखील त्याचा जीव बचावलेला पाहून सर्वांनाच आश्चर्याचा धक्का बसला. ते बचावले कसे?

     सर्व जेंव्हा त्यांच्याकडे धावले तेंव्हा त्यांना समजले की, ज्यावेळेस ते वरून खाली पडले, त्यावेळेस खालून एक मेंढरांचा कळप जात होता आणि सुदैवाने ते त्यातील एका मेंढरावर आदळले, पर्यायी त्या मेंढराचा मृत्यू झाला व धर्मगुरूचे प्राण बचावले. त्या मेंढराची आहुती ही ख्रिस्ताप्रमाणेच होती आणि त्याची आठवण सदैव रहावी म्हणून त्या कोंकराच्या स्मरणार्थ त्या चर्चचे नामकरण करण्यात आले होते. 

मनन चिंतन

येशू या भूतलावर त्याच्या पित्याची मानव-ताराणासाठी असलेली योजना पूर्णत्वास नेण्यासाठी आला होता. या योजनेला देवाच्या मानवप्रेमाची तसेच येशुवर असलेल्या निष्ठावंत श्रद्धेची झालर होती. देवाची येशुवर असलेली निष्ठावंत श्रद्धा त्याने पणास लावली, जेव्हा तो म्हणतो, ‘माझ्या नव्हे तर तुझ्या इच्छेप्रमाणे होवो’ आणि शेवटी क्रुसावर ‘पूर्ण झाले आहे’.

     येशूने हे सर्व आपल्यासाठी, आपल्या प्रेमाखातर केले. आजच्या यशयाच्या पुस्तकातून घेतलेल्या पहिल्या वाचनात, आपण ख्रिस्ताचीच एक प्रतिकृती मरणप्राय यातना सहन करणाऱ्या त्या सेवकामध्ये पाहतो. त्या सेवकाप्रमाणेच येशुनेही आंम्हा पाप्यांचा प्रतिनिधी बनून अमानुष छळ, यातना, अपार दु:ख एकही उलट शब्द न काढता सोसले. येशू जसे बोलला, तसे तो वागलादेखील. तो म्हणाला होता, ‘एखाद्याने आपल्या मित्रासाठी आपल्या प्राणाची आहुती द्यावी यापलीकडे कुठलाही त्याग श्रेष्ठ नाही’. येशूने आपल्या प्रेमाखातर स्वत:चा प्राण गमावून हे यथायोग्य आहे असे सिद्ध केले.

येशूला जर ह्या सर्व दु:खांपासून यातनांपासून पळ काढायचाच असता तर तो नक्कीच तसे करू शकला असता, परंतु तो स्वत:हून मरणाला समोरा गेला. यावरून असा निष्कर्ष काढता येईल की, आपले दु:ख, त्रास, मरणप्राय यातना ह्यांना देवाच्या योजनेत योग्य ते स्थान आहे. कारण देव असूनही जर येशूने हे सर्व भोगणे पसंत केले, तर आपण कोण त्यास नाकारणारे? शारीरिक वेदना, मानसिक त्रास, अस्वीकारणीय दुर्भाष्य, अयोग्य न्याय, काठीणसमयी साथ न देणारे धोकादायक मैत्रत्व आणि सर्वात जिवलग म्हणजे त्याच्या आईच्या प्रेमापासुन त्याचे झालेले विलगीकरण किंवा दुरावा. हे सर्व त्याने जगाच्या उद्धारासाठी सहन केले जेणेकरूण त्याच्या ह्या सर्व त्यागातून पित्याची योजना साध्य होईल.

तीन तास क्रुसावरील पराकाष्ठेच्या मरणयातना सहन करून येशूने जुन्या करारातील, तसेच त्याने स्वत:विषयी केलेल्या भविष्यवाण्यांची पुर्तता केली. म्हणूनच त्याचे क्रूसावरील शेवटचे उद्गार ‘पूर्ण झाले आहे’ असे होते. देवाच्या मानव-तारणाची योजना त्याने या भूतलावर परिपूर्णरीत्या राबविली होती आणि त्यास तो शेवटपर्यंत आज्ञाधारक राहिला. तो एका गव्हाच्या दाण्याप्रमाणे जमिनीशी एकरूप झाला. जसा जमिनीत गव्हाचा दाणा मेला तर तो पुष्कळ फळ देतो, तसेच येशूचे देखील झाले. येशूला तिसऱ्या दिवशी मरणातून उठवून परमेश्वराने त्याचा गौरव केला.

असे म्हणतात की, ‘प्रत्येक अंधकारमय भोगद्यानंतर एक प्रकाशमय किरण डोकावत असतो’. प्रत्येक ‘उत्तम शुक्रवार’ नंतर पुनरुत्थानदिन साजरा केला जातो’. अगदी त्याचप्रकारे जोपर्यंत देवाची योजना आपण आपल्या जीवनात स्वीकारत नाही तोपर्यंत देवाची कृपा अनुभवण्यास आपण अपात्र असे आहोत. जोपर्यंत आपण ख्रिस्ताबरोबर खिळलो जात नाही, तोपर्यंत आपले पुनरुत्थान अशक्य आहे. अश्याच प्रकारची देवाची आपल्यासाठी स्वातंत्र्यपूर्ण योजना आहे, ज्यावर आपण स्व-खुशीने शिक्का मोर्तब करायचा असतो आणि यासाठी येशू हा आपला उत्तम आदर्श आहे.

येशुने आपल्यासाठी मरण सोसून ‘मी आणि माझेपण’ विसरून इतरांसाठी कसे जगावे याचा कित्ता घालून दिला आहे. ख्रिस्ती धर्मात आपल्या नवीन जीवनाचे रहस्य येशू आज उलगडत आहे. फक्त दु:खाला कवटाळून बसलो तर आपले पुनरुत्थान कसे होणार? येशू ख्रिस्ताने स्वत: दु:ख सहन करून दु:खाला नवीन अर्थ प्राप्त करून दिला आहे. दु:खच आपल्या जीवनाचा अंत नाही तर त्यापलीकडे पुनरुत्थानाचा आनंद देखील आहे, याची आपण जाणीव ठेवली पाहिजे. माझ्या पापांचा मी स्वीकार केला तरच मला ख्रिस्ताचा स्वीकार करता येईल आणि ख्रिस्ताचा स्वीकार केला तरच त्या उजवीकडील चोराप्रमाणे आंम्हालाही येशू, स्वर्गाचे सुख अनुभवण्यास पाचारण करील.